استان لرستان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک میلیون و ۷۶۰هزار نفر جمعیت دارد. این استان سیزدهمین استان کشور از نظر جمعیت می‌باشد و یکی از استان‌های پرجمعیت ایران به شمار می‌رود. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوه‌های زاگرس پوشانده‌است. در فصل زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد، قسمتهای جنوبی آن دارای هوای مطبوع و بارانی است.

بطور کلی در استان لرستان سه ناحیه مشخص آب و هوایی دیده می‌شود. سرد کوهستانی، معتدل مرکزی و گرم جنوبی. علاقه و اشتیاق جوانان به کار دولتی، سهم بالای اشتغال فصلی مردان در بخش کشاورزی و خدمات ساختمانی و به دنبال آن قرار گرفتن در رتبه دوم اشتغال ناقص کشوری و ضعیف بودن صنعت استان، از جمله مهمترین عوامل محرومیت و بیکاری در استان هستند که در قالب شاخص های ضعیف توسعۀ استانی و به دنبال آن مهاجرت گسترده از استان نمایان می گردد. عدم مواجهه توسعه ای مناسب و سیاست گذاری و برنامه ریزی در رابطه با این مسائل طی سالیان گذشته، باعث هم افزایی این عوامل شده و موجب بیکاری مزمن و فقر بین نسلی و در نتیجه ناامیدی در استان شده است.

مزیت های منطقه

مزیت های استان لرستان با در نظرگرفتن شرایط و اوضاع اقلیمی و جغرافیایی در 3 بخش صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات به شرح زیر می باشد:

صنعت و معدن

• مزیت در وجود معدن آهک، گچ و سنگهای ساختمانی، معدن سیلیس، سرب، روی و پتانسیل توسعه صنایع وابسته به آن: امکان ایجاد واحد ای بسته بندی،عرضه و … محصولات ساختمانی در کشور.
• مزیت نسبی در تولید چرم و پشم و خامه قالی با ایجاد صنایع تبدیلی کالاهای چرمی وکارگاه های شستشو و عدل بندی پشم وتولید بقچه، خامه قالی ونخ ریسندگی پشمی برای صنایع نساجی: تولید چرم و عرضه آن به واحد های داخلی و ساخت مصنوعات چرمی بسیار سودآور بوده و می توان با محصولات مشابه صادراتی کشورهای همسایه مانند ترکیه به رقابت پرداخت.
• مزیت نسبی در ایجاد صنایع تبدیلی شیر و فرآورده های لبنی وبستنی، صنایع تبدیلی وبسته بندی محصولات کشاورزی ودامی وبسته بندی عسل: ایجاد واحد های کوچک که نیاز به سرمایه گذاری خرد دارند تا با تولیدات خود هم در سودآوری خود و هم عرضه به بازار داخلی فعالیت نمایند.
• مزیت نسبی دربسته بندی وعرضه گیاهان داروئی: گیاهان داروئی امروزه طرفداران بسیاری پیدا نموده اند. می توان در داخل به قطبی در پرورش گیاهان داروئی تبدیل شد که هم مزیت اقتصادی و هم رشد علمی منطقه را در بر خواهد داشت (گیاهان داروئی زیر کشت در لرستان را از نوع بابونه، آرتیشو، نعنا، شوید، کاسنی، بادرنجبویه، بیدمشک، گشنیز، زیره، مرزه، رازیانه، کنجد، شاتره، شقایق، خاکشیر، گاوزبان، غاریایتی، شیرین بیان، ختمی، پنج انگشت، خار مریم، شنبلیله، علف هفت بند، مورد، مریم گلی و جعفری است).
• مزیت نسبی درتولید آب معدنی با وجود منابع آبی و چشمه سارهای فراوان: ایجاد واحد های مرتبط با تولید آب معدنی استفاده از این نعمت خدادادی است که قابلیت عرضه در ایران و کشور همسایه(عراق) را خواهد داشت.

کشاورزی

• مزیت نسبی در تولید محصولات باغی نظیر سیب، انگور آبی و انار: آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز در کنار آب کافی، امکان ایجاد باغات را در این استان فراهم نموده است.
• مزیت نسبی در تولید حبوبات، چغندرقند، سیب زمینی و ذرت علوفه ای: تولید چغندر (به عنوان یک کالای مهم برای کشور)، حبوبات، ذرت و … بسیار مهم می باشند. لذا در کنار سودآوری پیشنهاد پا به عرصه گذاشتن در این فعالیت ها به جهت خودکفایی کشور داده می شود.
• مزیت نسبی در دامداری و دامپروری و پتانسیل ایجاد واحد های دامپروری صنعتی و نیمه صنعتی: امکان کشت علوفه، وجود آب، مراتع طبیعی و … می تواند همراه با پرورش دام های مناسب این استان نتیجه ی فوق العاده ای داشته باشد.
• مزیت نسبی در پرورش زنبور عسل در دامنه زاگرس: عسل طبیعی دارای طرفدار و بازار گیرای داخلی است که می توان حتی به عنوان شغلی جانبی در کنار کشاورزی انجام گیرد.
• مزیت نسبی در پرورش ماهیان سردابی و گرمابی و آبزی پروری: پرورش آبزیان در کنار فعالیت های اصلی مانند کشاورزی سودآوری بسیار بالایی خواهد داشت. نیاز به سرمایه نسبت متوسطی دارد ولی امکان پذیر می باشد و پیشنهاد بسیار ویژه ای می باشد.
• مزیت در توسعه و کشت گلخانه ای: ​امروزه کشاورزی در مناطق گوناگون آب و هوایی به صورت صنعتی و علمی در حال گسترش است تا بتوان گونه های بهتر را در شرایطی مطلوب تر پرورش داد. فضای گلخانه فضایی است مناسب برای تولید طیف وسیعی از محصولات کشاورزی در محیطی قابل کنترل و برنامه ریزی.

خدمات

• مزیت نسبی در فعالیت های مرتبط با گردشگری با وجود آثار باستانی، وجود فرهنگ و تمدن دیرینه، تنوع آب و هوایی، داشتن جاذبه های طبیعت‌گردی: ارائه خدمات به گردشگران با توجه به تنوع جاذبه های بسیار این استان موجب سودآوری است مانند ارائه خدمات رفاهی، اقامتی و … .

اولویت سرمایه گذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استان

1. قطعه بندی، انجماد و بسته بندی گوشت قرمز و مرغ و آبزیان
2. تولید خوراک آبزیان به روش اکسترودر
3. انواع فرآورده های لبنی نوین یا بسته بندی های جدید با نگاه صادرات
4. تهیه پلیت یونجه
5. بسته بندی عسل
6. انبار سرد نگهداری محصولات كشاورزی
7. تولید مربا و مارمالاد بویژه از انجیر و هویج
8. بسته بندی گیاهان داروئی و تهیه اسانس های گیاهی و عرقیات گیاهی
9. احداث سردخانه کنترل اتمسفریک C.A و زیر صفر
10. احداث سیلوی نگهداری غلات
11. درجه بندی و بسته بندی انواع میوه جات، سبزیجات، صیفی جات و محصولات گلخانه ای
12. فرآوری و بسته بندی انواع آجیل
13. در خصوص کود زیستی (بیولوژیک) استعلام و هماهنگی با دفتر امور صنایع کشاورزی ضروری می باشد.
14. در خصوص کود های آلی (بجز ورمی کمپوست) براساس نیاز استان و با در نظر گرفتن واحدهای در دست احداث و میزان مواد اولیه در استان جزء اولویت ها است.
15. طرح های صنایع تبدیلی در مناطق ویژه اقتصادی با تاکید بر صادرات
16. طرح های صنایع تبدیلی در شهرستان هایی که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
17. توسعه و تکمیل زنجیره های تولید صنعت طیور با هماهنگی کارگروه زنجیره مذکور.

چکیده اطلاعات بخش های اقتصادی استان لرستان

در بخش کشاورزی، استان لرستان به لحاظ داشتن تنوع اقلیمی، شرایط ویژه آب و هوایی، منابع آبی فراوان، خاك حاصلخیز و پوشش گیاهی و جنگلی متنوع و با داشتن پتانسیل و قابلیت های بی نظیر به عنوان یک ظرفیت و قطب اقتصادی مهم از جایگاه ممتازی در بخش کشاورزی کشور برخوردار می باشد. اقلیم و آب وهوای استان به گونه ای است که امکان زراعت، دامداری و پرورش دام تقریبا در تمام سطح استان وجود دارد. به همین دلیل در تمام شهرستان های استان، زراعت (کشت گندم، جو، حبوبات و …)، باغداری و دامداری (سبک وسنگین) دیده می شود.

تولید 5 هزار تن گیاه دارویی در سال، رتبه پنجم در تولید محصولات دامی، تولید انجیر سیاه و زودرس ترین انجیر سیاه جهان (قطب تولید انجیر سیاه)، رتبه اول در تولید ماهیان سرد آبی در بین استان های غیرساحلی، رتبه اول در تولید حبوبات و رتبه ششم تولید گردو از جمله امتیازات ارزشمند این شهرستان است.

در حال حاضر از مهم ترین مشکلات و تنگناهای بخش کشاوری استان، فقدان صنایع تبدیلی مرتبط با مزیت های هر منطقه، پایین بودن سطح سواد و بالا بودن سن کشاورزان و دامداران استان، ضعف زیرساخت ها به ویژه در بخش تاسیسات ذخیره محصولات، مشکل بازاریابی و فروش به ویژه در محصولات دارای مزیت نسبی استان، کمبود تاسیسات مهار و ذخیره سازی آب در سطح استان، بهره برداری سنتی ونادرست از تاسیسات آبی، کمبود منابع مالی و عدم مشارکت بخش خصوصی در اجرای پروژه ها، بهره مندی اندك روستاییان از ماشین آلات کشاورزی مدرن، عدم وجود بیمه تولیدات بخش کشاورزی و کم صرفه بودن اقتصاد کشاورزی استان در مقایسه با فعالیت های غیرکشاورزی می باشد.

در بخش صنعت، رشدی بسیار آهسته در اشتغال بخش صنعت وجود داشته است و طبق آخرین آمار 32/6 درصد از شاغلین استان دربخش صنعت مشغول می باشند. اساسا صنعت استان مربوط به سنگ می باشد. معادن یکی از مهم ترین منابع طبیعی استان لرستان است. از منظر اقتصاد کلان بخش معدن در استان دارای مزیت رقابتی است و به لحاظ توزیع فضایی، بیشترین تعداد واحدهای معدنی استان به ترتیب در شهرستان های دورود، الیگودرز و ازنا قرار دارند.از مشکلات عمده بهره برداری از معادن استان، به کارگیری روش های سنتی است.

آمار معادن در حال بهره برداری کشور بر حسب نحوه استخراج مواد معدنی نشان می دهد که استان در این زمینه وضع مناسب تری نسبت به متوسط ملی دارد. در حالیکه وضع استان از حیث چگونگی بهره گیری از فن آوری و به کارگیری ابزار استخراج، مناسب تر از وضع کشوری است اما استان از نظر ترکیب شاغلان در معادن در حال بهره بردای، که خود از شاخص های سطح فن آوری است، به شدت از متوسط کشوری پایین تراست. استان لرستان دارای معادن متنوع فلزی و غیرفلزی است که حوزه های نفت و گاز، قیرطبیعی، نمک، گچ، سرب، روی، سیلیستین، تالک، فلدسپات، سنگ های چینی ومرمریت نمونه هایی از آن است.

در حال حاضر حمل ونقل لرستان به عنوان یکی از مهمترین خدمات استان دارای رونق مناسب و اشتغال قابل توجهی می باشد. انتقال کالاهای کشاورزی و سایر تولیدات استان به سایر استان ها (سیمان، گندم، جو ، حبوبات و …) و نیز حمل ونقل صنایع معدنی استان (با تکیه بر انتقال سنگ به اصفهان) موجب رونق مناسب و اشتغال قابل توجه حمل ونقل وخدمات وابسته شده است. به صورتی که در شهرهای دورود، رومشکان و خرم آباد اشتغال بخش زیادی از اهالی از طریق همین خدمات تامین می شود. استان لرستان دارای 47034 واحد صنفی در رشته های تولیدی، توزیعی و خدمات فنی می‌باشد. از این واحدهای صنفی51.7 درصد توزیعی، 20 درصد تولیدی و 28.3 درصد خدماتی هستند.

از بین شهرستان های استان، خرم آباد و بروجرد دارای بیشترین صنف های خدماتی می باشند. بیشترین صنف های خدماتی در شهرستان های مذکور به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیتی شمال به جنوب، مربوط به خدمات حمل ونقل مثل تعمیرکاران اتومبیل، فروشندگان لوازم یدکی اتومبیل، پنچرگیری و تعویض روغن و… می باشد.

در بخش گردشگری، استان لرستان با دارا بودن 2400 اثر تاریخی و طبیعی ثبت شده، دارای رتبه اول کشوری از حیث تعداد اثرمی باشد. درسال 1392 لرستان به عنوان پایتخت ژئو تور یسم ایران شناخته شد و کسب عنوان پایتخت طبیعت ایران توسط شهرستان دورود، همگی بیانگر طبیعت بکر و مناسب جهت گردشگری در این استان می باشد.

این استان به دلیل داشتن ویژگی های منحصر به فرد نظیر موقعیت خاص جغرافیایی، کریدور اصلی ورود زائران و گردشگران کشورهای عربی به ایران، تنوع آب و هوایی، قرار گرفتن در ناحیه کوهستانی (حدود 80 % پهنه استان)، عبور آبراهه ها در کوه ها و دامنه ها، تنوع گیاهی و جانوری، داشتن رودخانه های دائمی، آبشارهای متعدد، تالاب ها، تپه های باستانی، پل ها و قلعه های تاریخی، صنایع دستی متنوع و همچنین طوایف مختلف با آداب و رسوم گوناگون از شرایط وموقعیت بسیار مطلوب و مناسبی برای رشد و توسعه صنعت گردشگری و توریسم برخوردار است. اما این منابع خود به خود موجب جذب گردشگر و توسعه بخش گردشگری نخواهد شد. به عنوان مثال استان لرستان به سرزمین آبشارها معروف است، اما تاکنون هیچ یک ازآبشارهای این استان به عنوان منطقه نمونه گردشگری به تصویب هیئت دولت نرسیده است.

شناسایی و تحلیل سیستم های اقتصادی و اجتماعی استان لرستان

1. منطقه اول:

سیستم کسب و کاری شکل گرفته در کل استان بر مبنای طیف وسیعی از فعالیت های کشاورزی از جمله زراعت، باغبانی، شیلات و دامداری است. از آن جا که تمام شهرستان های استان، شرایط انجام فعالیت های کشاورزی را دارند، این منطقه تمام سطح استان راشامل می شود که در هر بخش بر حسب نوع اقلیم و مزیت های موجود، کشاورزی خاص همان اقلیم شکل گرفته است. مهم ترین فعالیت اقتصادی استان کشاورزی است. عمده محصولات زراعی این منطقه گندم، جو و حبوبات (رتبه اول) است.

عمده محصولات باغی، گردو درسلسله، انار در کوهدشت و انجیر سیاه در پلدختر می باشد. دامداری و دامپروری یکی از پررونق ترین فعالیت های بخش کشاورزی این منطقه، به دلیل وجود دامنه های زاگرس و دسترسی به مراتع قابل توجه به خصوص در الیگودرز و ازنا می باشد. خانواده ها و زمین داران روستائی دراکثر نقاط درکنارفعالیت های کشاورزی به کار پرورش و نگهداری دام نیز می پردازند.

علاوه بر زراعت و باغداری، پرورش ماهیان سردآبی با تولید سالانه 16 هزار تن ماهی در الیگودرز، دورود، سلسله و ازنا وجود دارد.همچنین با توجه به فصلی بودن اکثر این فعالیت ها در منطقه، تولید صنایع دستی در تمام منطقه رونق یافته است. موانع عمدة پیش روی این بخش، عدم توسعه صنایع بسته بندی به منظورایجاد ارزش افزوده بیشتر در استان و جلوگیری از خام فروشی، نبود سردخانه های کافی در مراکز تولید جهت ذخیره و انبارداری محصولات فساد پذیر خصوصاٌ انجیر، نبود سردخانه کافی خصوصاً جهت نگهداری آبزیان و نبود آموزش کافی به عوامل تولید به منظور افزایش بهره وری و جلوگیری از اتلاف محصولات، نداشتن برندهای معتبر در زمینه تولیدعسل، روغن حیوانی، حبوبات و همچنین عدم آموزش کافی به کشاورزان در خصوص نحوه نگه داری، بسته بندی، انبارداری و کاشت، داشت و برداشت صحیح محصول به منظور جلوگیری از اتلاف محصولات و افزایش بهره وری هستند.

2. منطقه دوم:

در دومین منطقه شناسایی شده در استان، سیستم کسب وکاری با محوریت صنعت- معدن و خدمات شکل گرفته است. بیش از نیمی از صنایع استان به مواد معدنی آن وابسته اند و این در حالی است که بخش مهمی از این مواد به عنوان مکمل در صنایع دیگر استان نیز مورد مصرف دارد. دورود و بخش هایی از الیگودرز و ازنا که در مجاورت رشته کوه زاگرس قرار دارد از تراکم معادن سنگ برخوردار می باشند.

علاوه بر بحث استخراج سنگ های تزیینی، صنایع وابسته به سنگ استان نیز جایگاه ویژه ای در اقتصاد استان دارد. سنگ بری ها، صنایع ساخت سنگ مصنوعی، پودر سنگ، مصنوعات سنگی و … از جمله این صنایع هستند. در حال حاضر بیشتر مواد اولیه (سنگ خام) مورد نیاز واحدهای فرآوری سنگ استان از طریق معادن داخل استان تامین می شود و بعضی از واحدها نیز از سنگ های سایراستان ها (تراورتن) استفاده می نمایند. این استان بعد از استان اصفهان قطب دوم صنعت سنگ کشوراست.

ویژگی ممتاز موقعیت معدنی استان، نزدیکی اکثر معادن نسبت به شهر و راه اصلی است. چنین خصوصیتی سبب کاهش هزینه های حمل ونقل، دسترسی آسان به انرژی، ارتباطات و تامین بهتر امنیت است. همچنین اجتماع معادن در نزدیکی هم و در محدوده ای کوچک، از خصوصیات ارزشمند تعدادی از معادن استان است. این وضعیت سبب می گردد تهیه و توزیع زیرساخت های لازم به آسانی و با هزینه پایین تری انجام شود. سیستم حمل ونقل زمینی و کامیون داری درخرم آباد، دورود و الیگودرز نیز به واسطه معادن منطقه شکل یافته است.

سیستم کسب و کاری دیگری با محوریت خدمات حول شاهراه ارتباطی شمال به جنوب کشور شامل بروجرد و خرم آباد می باشد. بیشتر مشاغل و کسب و کارهای خدماتی جانبی مانند خرده فروشی، رستوران و استراحتگاه، تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت، حول این محور شگل گرفته اند.

از طرفی به واسطه رونق صنعت سنگ و کشاورزی، وجود مبدا سنگ و افزایش کامیون داران، خدمات مربوط به حمل ونقل از جمله حمل ونقل باری و لجستیک بخش مهمی از اقتصاد و اشتغال این منطقه از استان را تشکیل می دهد. در مورد خدمات اداری و آموزشی نیز، بروجرد و خرم آباد به عنوان مراکز خدماتی و اداری استان عمل کرده اند.

رشته های اولویت دار استان لرستان از جهت اشتغالزایی

• صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی
• شیلات و آبزیان
• پوشاك و نساجی
• گیاهان دارویی

مطلب قبلی

فرصتهای کارآفرینی در استان مازندران

مطلب بعدی

فرصتهای کارآفرینی در استان گیلان